Αυτός που πάει στη Λήμνο ή τον στέλνουν εκεί με το ζόρι δυο φορές κλαίει. Έτσι λένε. Μια όταν πάει και μια όταν φεύγει.
Κάποτε, γράφουν τα ποιήματα, σε τούτα ’δω τα μέρη γίνηκε ένας πόλεμος μεγάλος. Κράτησε χρόνια. Και λένε πως έγινε για μια όμορφη κοπέλα. Την ωραία Ελένη. Και πως αφανίστηκε για χάρη της όλος ο ανθός της Ελλάδας. Άλλοι λένε πως έγινε για τα στενά του Ελλησπόντου απ’ όπου περνούσαν τα καράβια για να φέρουνε το χρυσόμαλλο δέρας, σιτάρια και ορυκτά και θησαυρούς και πλούτια από πάνω, απ’ τη μαύρη θάλασσα. Όπως και να ’χει, κάτι μεγάλο γίνηκε τα χρόνια εκείνα. Και όλοι οι λαοί γύρω μπλέχτηκαν στον μαύρο χορό του πολέμου για τα καλά. Και αποδυναμώσανε στο τέλος και μετά ήρθαν άλλες φυλές και τους πήραν το βασιλοσκάμνι.
Τότε λοιπόν, στον Τρωικό τον πόλεμο, ήταν ένας πολεμιστής και τον λέγανε Φιλοχτήτη. Αυτός ο καημένος, τον δάγκασε μια οχιά και έπαθε μόλυνση το ποδάρι του, γάγγραινα, κάτι τέτοιο, κι ήτανε άχρηστος για πόλεμο και το συμφεροντολόι του πολέμου τον πήρε και τον πέταξε σ’ ένα νησί παραδίπλα. Τη Λήμνο δηλαδή. Και έτσι η Λήμνος έγινε ο τόπος που δέχτηκε και περίθαλψε εκείνον τον τραυματία, τον Φιλοχτήτη. Έτσι από κείνη τη μέρα, η μοίρα αυτού του νησιού ήτανε να γίνει όχι απλά τόπος εξορίας, όχι μόνο ένας απλός θεατής των όσων γίνανε κατόπι, και μάρτυρας της ανθρώπινης συμφοράς και απληστίας. Έγινε πρώτα ένας τόπος υποδοχής του διωγμένου, του Φιλοχτήτη, του ακούσια αποτυχημένου, του ανθρώπου που ουρλιάζει απ’ τα βογγητά και τους πόνους.
Κι όταν ήρθε η ώρα να φύγει επιτέλους ο Φιλοχτήτης απ’ τη Λήμνο, της φώναξε μ’ ευγνωμοσύνη τα παρακάτω λόγια, τα ποιητικά:
«Τώρα που φεύγω, λέει στους Αχαιούς, αφήστε με να χαιρετήσω τον τόπο.
Έχε γεια, εσύ σπηλιά που με φρουρούσες άγρυπνα, και σεις νύμφες που μένετε στα πράσινα λιβάδια, και συ βουερό της θάλασσας κύμα κι εσύ απόκρημνη ακτή όπου μούσκεψε πολλές φορές το κεφάλι μου στα βάθη της σπηλιάς απ’ τη βροχή του νοτιά, και το βουνό του Ερμή πολλές φορές αντήχησε των θρήνων μου τον στεναγμό – σαν τον αντίλαλο – όταν τυραννιόμουν απ’ τους πόνους. Και τώρα βρύσες και νερά, σας αφήνουμε, σας αποχαιρετούμε, ενώ ποτέ τέτοια ελπίδα δεν είχαμε. Χαίρε, ω Λήμνου, πέδον αμφίαλον – Έχε γεια θαλασσόβρεχτη γη της Λήμνου, κι ευχήσου μας καλό ταξίδι, χωρίς παράπονο που σ’ αφήνουμε και φεύγουμε και πάμε, εκεί όπου η μοίρα μας οδηγεί κι η συμβουλή των φίλων κι ο πανδαμάτορας ο Θεός που τέτοια έχει ορίσει».
Χιλιάδες χρόνια αυτός ο τόπος ήτανε το κέντρο του κόσμου. Κι η Λήμνος γειτόνεψε με την Τροία και γειτόνεψε με τον πόλεμό της, πιο ύστερα με την Αρχαία Αθήνα και αιώνες μετά γειτόνεψε με την Πόλη και έζησε την άλωσή της και γειτόνεψε με τον Άθωνα και της έγινε αντιστύλι.
Στη Λήμνο λοιπόν της έλαχε να είναι ο τόπος που δέχεται και φυλάγει τους πληγωμένους του πολέμου, αλλά και τους άλλους πληγωμένους της ζωής, και τους ξεπροβοδάει, όταν έρθει η ώρα τους να φύγουν. Και θυμίζει τη στοργική τη μάνα που μεγαλώνει τα μικρά της όσο να γίνουν δυνατά να πετάξουν από μόνα τους. Και μετά σκορπίζουν στις τέσσερεις μεριές του ορίζοντα και στους πέντε ανέμους. Μέσα στον πόνο τα παρακολουθεί από το πλάι. Να μην είναι αυτή το κέντρο, εκεί που γίνεται το βουητό και η φασαρία. Και είναι πάντοτε εκεί, πάντα στο πλάι. Και έτσι απ’ τα μυθικά τα χρόνια γίνηκε ο τόπος της θεραπείας, ο τόπος της ανάρρωσης. Γι αυτό και έχει πάνω της κοντά τετρακόσια ξωκλήσια, να μπορεί με τη βοήθεια του Θεού να αντέξει τον πόνο, απ’ τον καιρό του Φιλοχτήτη. Σ’ όλο τον αρχαίο κόσμο ήτανε γνωστή απ’ τη Λημνία γη. Σπάνια γαία, θεραπευτική. Αν και ήτανε νησί του Ηφαίστου, θεού της φωτιάς και της μεταλλουργίας, δεν διάλεξε η ίδια να γίνει τόσο θεραπαινίδα της τεχνοκρατίας, όσο της τέχνης της ιατρικής.
Κάπως έτσι παραδέχομαι τι πα να πει πατρίδα. Ο τόπος που γίνεται αγκυροβόλι παρηγοριάς και φιλανθρωπίας, μέσα στην ερημιά και την απληστία του κόσμου μας.
Δυο φορές, λένε, κλαίει αυτός που πάει στη Λήμνο. Μια όταν πάει και μια όταν φεύγει.
