Ακτοπλοΐα: Συγκέντρωση, στρεβλώσεις και στόλος που γερνά – Τι αποκαλύπτει η ενδιάμεση έκθεση της Επιτροπής Ανταγωνισμού

Αναποτελεσματικότητες και πιθανές στρεβλώσεις στη λειτουργία της αγοράς της ακτοπλοΐας, οι οποίες χρήζουν περαιτέρω διερεύνησης, αναδεικνύονται μέσα από την έρευνα της Επιτροπής Ανταγωνισμού, η οποία ξεκίνησε τον Απρίλιο 2025, στο πλαίσιο της έκθεσης για την ακτοπλοΐα, η ενδιάμεση της οποίας δημοσιεύτηκε χθες. Η έκθεση περιγράφει μια αγορά που εμφανίζει υπερσυγκέντρωση, αφού δυο μόνο ακτοπλοϊκές εταιρείες κατέχουν από κοινού το 60% των επιβατών, έναν στόλο γερασμένο, τεράστια αύξηση στις επιδοτήσεις των άγονων γραμμών, ανάγκη για επανασχεδιασμό του δικτύου, ενώ ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στο Συμβούλιο Ακτοπλοϊκών Συγκοινωνιών (ΣΑΣ), η σύνθεση και λειτουργία του οποίου «εγείρουν ζητήματα διαφάνειας και σύγκρουσης συμφερόντων».

Η Επιτροπή Ανταγωνισμού καλεί όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη να καταθέσουν τις θέσεις τους μέσω υπομνημάτων μέχρι τις 14 Νοεμβρίου 2025 ή και διά της συμμετοχής τους σε τηλεδιαβούλευση, η οποία θα διεξαχθεί στο πρώτο δεκαπενθήμερο του Νοεμβρίου.

Οι βασικές θέσεις της έκθεσης

🔲 Ως προς τις συνθήκες προσφοράς και ζήτησης

● Στην προσφορά δραστηριοποιούνται περί τα 299 πλοία (247 συμβατικά και 52 ταχύπλοα) και 216 εταιρείες. Ωστόσο, παρά τον μεγάλο αριθμό φορέων, η αγορά εμφανίζει συγκέντρωση: Attica Group και Seajets κατέχουν από κοινού περίπου το 60% της χωρητικότητας επιβατών.
● Ο στόλος είναι σχετικά γηρασμένος (μέση ηλικία 25 έτη, και 31 έτη στις μεσαίες – μεγάλες αποστάσεις), ενώ η ενσωμάτωση πράσινων τεχνολογιών παραμένει περιορισμένη.
● Τα καύσιμα αποτελούν τη σημαντικότερη δαπάνη. Ο κλάδος δείχνει σημάδια ανάκαμψης και τάσεις περαιτέρω συγκέντρωσης, με προοπτικές, υπό την προϋπόθεση επενδύσεων σε τεχνολογία και βιωσιμότητα.
● Η απελευθέρωση της αγοράς από το 2002 και η εναρμόνιση με το ενωσιακό δίκαιο, περιόρισαν τον κρατικό παρεμβατισμό, ενίσχυσαν τυπικά τον ανταγωνισμό και τη βελτίωση υπηρεσιών, αλλά άφησαν ανοιχτά ζητήματα επαρκούς, βιώσιμης εξυπηρέτησης ιδίως μικρών ή λιγότερο τουριστικών νησιών. Η δυνατότητα ελεύθερης επιλογής δρομολογίων ώθησε τις εταιρείες σε εμπορικά ελκυστικότερες συνδέσεις, με αποτέλεσμα άνιση ποιότητα υπηρεσιών ανά προορισμό.
● Στη διαμόρφωση των τιμών φαίνεται να μη συνεκτιμώνται επαρκώς οι ανάγκες του «μέσου χρήστη» (νησιώτες, τακτικοί επιβάτες, μεταφορείς) και το εισοδηματικό περιβάλλον, αλλά να υπερισχύει η οπτική του περιστασιακού επισκέπτη.

ΔΙΑΦΗΜΗΣΗ

Ως προς τις λιμενικές υποδομές

Χρόνιες ελλείψεις, ιδιαίτερα σε νησιωτικούς λιμένες, επηρεάζουν προσφορά και ικανοποίηση ζήτησης, υπονομεύοντας την αποτελεσματικότητα. Παράλληλα, προτείνεται αντιμετώπιση του κατακερματισμού των φορέων, αναβάθμιση Οργανισμών Λιμένων/Λιμενικών Ταμείων και δημιουργία ισχυρών διοικητικών φορέων με επαρκές μέγεθος και τεχνογνωσία (π.χ. το μοντέλο Οργανισμού Λιμένων Ευβοίας). Συζητείται επίσης σύστημα «χρονοθυρίδων» στα λιμάνια (Sea Ports Time Slots) κατ’ αναλογία της αεροπορίας.

🔲 Ως προς το θεσμικό πλαίσιο

Το θεσμικό πλαίσιο δρομολόγησης, παρότι οριοθετημένο, αφήνει περιθώρια άμβλυνσης της έντασης του ανταγωνισμού. Συνολικά, προκύπτουν προβληματισμοί για τον ορθολογικό σχεδιασμό δικτύου, την αποτελεσματική παροχή ποιοτικών υπηρεσιών και τις τελικές τιμές.

ΔΙΑΦΗΜΗΣΗ

🔲 Ως προς τον ακτοπλοϊκό στόλο και την πράσινη μετάβαση

Ο στόλος γηράσκει, με συνέπειες σε λειτουργικό κόστος (επισκευές, καύσιμα) που μετακυλίεται στις τιμές. Οι απαιτούμενες επενδύσεις για την «πράσινη» μετάβαση ενδέχεται να δημιουργήσουν χρηματοδοτικό κενό σε επίπεδο εταιρειών ή κλάδου παρά ταύτα, ανοίγουν νέο πεδίο ανταγωνισμού που θα αναδιαμορφώσει χωρητικότητες, ποιότητες, τοποθεσίες και τιμές. Καθοριστική μεταβλητή είναι η πρόσβαση σε χρηματοδότηση και η δυνατότητα εισόδου νέων παικτών.

🔲 Ως προς την εποπτική διακυβέρνηση του κλάδου

Εχει υποστεί επανειλημμένες αναδιαρθρώσεις (καταργήσεις/μετασχηματισμοούς φορέων όπως ΡΑΘΕ, ΔΑΛ, ΡΑΛ), γεγονός που δεν βοηθά στη σταθερότητα, την αποφυγή επικαλύψεων και τη συνοχή του ρυθμιστικού πλαισίου. Η σύνθεση-λειτουργία του Συμβουλίου Ακτοπλοϊκών Συγκοινωνιών (ΣΑΣ) επίσης εγείρουν ζητήματα διαφάνειας και σύγκρουσης συμφερόντων. Προκρίνεται η ύπαρξη ενιαίου ρυθμιστικού-εποπτικού οργάνου που θα διασφαλίζει εύρυθμη αγορά, τήρηση πλαισίου και στρατηγικό σχεδιασμό.

ΔΙΑΦΗΜΗΣΗ

🔲 Ως προς τις Συμβάσεις Ανάθεσης Δημόσιας Υπηρεσίας (Αγονες Γραμμές)

Το κόστος τους έχει αυξηθεί θεαματικά (+1400% από 10 εκατ. ευρώ το 2001 σε 150 εκατ. ευρώ το 2025) και οι γραμμές φθάνουν τις 75 (με πρόβλεψη έως το 2029), υποδηλώνοντας αφενός αδυναμίες της αγοράς να εξυπηρετήσει πλήρως τις ανάγκες, αφετέρου αναποτελεσματική αξιοποίηση του ενδιάμεσου σταδίου αποκλειστικών συμβάσεων άνευ μισθώματος. Το ισχύον πλαίσιο επιτρέπει έκτακτες/εκπρόθεσμες δρομολογήσεις και σε επιδοτούμενες γραμμές, ακυρώνοντας στην πράξη την αποκλειστικότητα και αυξάνοντας τον δημοσιονομικό λογαριασμό. Χρειάζεται επανεξέταση του πλαισίου.

Οι αναγκαίες προϋποθέσεις για μια αποτελεσματική, ανταγωνιστική και κοινωνικά δίκαιη ακτοπλοΐα, που θέτει η ενδιάμεση έκθεση είναι: Ο εκσυγχρονισμός του θεσμικού πλαισίου, η αναβάθμιση των λιμένων, ο ανασχεδιασμός του δικτύου, οι επενδύσεις σε πράσινο στόλο και η σταθερή και διαφανής διακυβέρνηση.

ΔΙΑΦΗΜΗΣΗ